Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου, σε αρχικό στάδιο, πριν τη μεταστατική διασπορά του αποτελεί την δευτερογενή πρόληψη. Ο πληθυσμιακός προληπτικός έλεγχος (screening) όταν είναι αποτελεσματικός συντελεί στη γενική ελάττωση της θνησιμότητος από τον καρκίνο.
Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα τεστ για ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως:
Καρκίνος τραχήλου μήτρας
To test Παπανικολάου (Pap Test) στις γυναίκες 25 ετών και άνω ελαττώνει τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κατά 80%. Εάν το test είναι αρνητικό, πρέπει να γίνεται μία φορά το χρόνο μεταξύ 10ης και 20ης ημέρας από την πρώτη ημέρα της τελευταίας εμμήνου ρύσης και απαραίτητο είναι η αποφυγή:
- Σεξουαλικής επαφής 24 ώρες πριν από τη λήψη του κολποτραχηλικού επιχρίσματος (Pap Test).
- Εσωτερικής κολπικής πλύσης.
- Η αποφυγή προηγούμενης κολπικής θεραπείας.
Στις γυναίκες μετά την ηλικία των 60 ετών που είχαν υποβληθεί τρεις ή περισσότερες φορές σε Pap Test και ήταν εντός φυσιολογικών ορίων ο έλεγχος μπορεί να γίνεται κάθε 2-3 χρόνια αφού, ελαττώνεται η συχνότητα των αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας μετά τη μέση ηλικία. Στις γυναίκες που έχει γίνει αφαίρεση της μήτρας (υστερεκτομή) πρέπει να έχουν ιατρική οδηγία για τη συχνότητα ελέγχου του κολπικού κολοβώματος με το test Παπανικολάου. Ο κυριότερος παράγων κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου της μήτρας είναι η φλεγμονή που προκαλείται από τους διάφορους τύπους του ιού (16, 18, 31, 33) του ανθρώπινου θηλώματος (HPV) που εντοπίζονται με μεθόδους Μοριακής Βιολογίας. Οι γυναίκες μολύνονται με τους διάφορους τύπους του HPV κυρίως με τη σεξουαλική επαφή. Πρόσφατα αναπτύχθηκε εμβόλιο που γίνεται προληπτικά σε κορίτσια ηλικίας 14-21 ετών για την προστασία των αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας από τους κυριότερους τύπους του ιού HPV. Το Κυτταρολογικό Τμήμα της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας εφαρμόζει πρόγραμμα ελέγχου γυναικών με το Pap Test σε απομακρυσμένες περιοχές της Χώρας μας που είναι δύσκολη η πρόσβαση σε οργανωμένα Κρατικά Νοσοκομεία ή όπου δεν υπάρχει Κυτταρολογικό Τμήμα σε αυτά. Επίσης, εκτός από το Pap Test με μεθόδους Μοριακής Βιολογίας ανιχνεύονται οι γυναίκες που έχουν μολυνθεί από τους διάφορους τύπους του ιού HPV.
Καρκίνος Μαστού
Η μαστογραφία έχει τη δυνατότητα αποκάλυψης του καρκίνου του μαστού σε στάδιο που κλινικά δεν ανιχνεύεται. Στις γυναίκες 50-59 ετών με τη μέθοδο αυτή σε ετήσιο προληπτικό έλεγχο ελαττώθηκε κατά 25-35% η θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού όπως φάνηκε από διάφορες στατιστικές μελετών ελέγχου σε διάφορες χώρες. Παρόμοια περίπου αποτελέσματα αναφέρονται και για τις γυναίκες 50-69 ετών. Στις γυναίκες υψηλού κινδύνου (οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού) μπορεί να γίνει με ειδική τεχνική, έκπλυση των γαλακτοφόρων πόρων του μαστού μέσω της θηλής και αναζητούνται στο έκπλυμα άτυπα κύτταρα που προοιωνίζουν την πιθανή ανάπτυξη καρκίνου του μαστού σε 8-10 χρόνια. Το Κυτταρολογικό Τμήμα της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας έχει την δυνατότητα εφαρμογής της μεθόδου αυτής. Επίσης, διαθέτει Κινητή Μονάδα Μαστογράφου για ετήσιο προληπτικό μαστογραφικό έλεγχο γυναικών ηλικίας 50-69 ετών στις απομακρυσμένες περιοχές της Χώρας μας όπου η πρόσβαση σε οργανωμένα Κρατικά Νοσοκομεία είναι δύσκολη ή δεν διαθέτουν μαστογράφο. Σκοπός είναι η ευαισθητοποίηση των γυναικών στον προληπτικό μαστογραφικό έλεγχο που σώζει τη ζωή τους και όχι σε μαζικό έλεγχο (screening) που είναι ευθύνη της Πολιτείας.
Καρκίνος του Παχέος Εντέρου
Η διάγνωση των προκαρκινωματωδών αδενωματωδών πολυπόδων και του αρχικού σταδίου καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού προσδίδει ιδιαίτερη αξία στον ετήσιο προληπτικό έλεγχο ανδρών και γυναικών ηλικίας 50-75 ετών.
Η ανίχνευση αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί:
- Με το test της αφανούς αιμορραγίας από το έντερο στα κόπρανα (FOBT Haemoccult test) και
- Με τον ενδοσκοπικό έλεγχο (κολοσκόπηση).
Μελέτες έδειξαν ότι το haemoccult test ελάττωσε τη θνησιμότητα στην Ευρώπη κατά 5-18% (Αγγλία-Δανία) και στην Αμερική κατά 33%. Στην ελληνική μελέτη (Σ. Μπεσμπέας & Συν.) διεγνώσθη μεγάλος αριθμός αδενωματωδών πολυπόδων που αποτελεί και την κύρια προληπτική στρατηγική πολιτική και αρχικό στάδιο καρκίνου στις 25% των περιπτώσεων, ενώ συνήθως σε διεθνές επίπεδο η διάγνωση αρχικού σταδίου καρκίνου παχέος εντέρου και ορθού κυμαίνεται μεταξύ 6-11%. Στην Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία χορηγείται το haemoccult test δωρεάν από το 1985 σε ασυμπτωματικά άτομα ηλικίας 50-75 ετών.
Η σιγμοειδοσκόπηση με το εύκαμπτο σιγμοειδοσκόπιο και η κολοσκόπηση με ενδοσκοπικό έλεγχο όλου του παχέος εντέρου μπορεί σε συνδυασμό με το haemoccult test να ελαττώσει τη θνησιμότητα κατά 70-80%. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση χάνουν την ζωή τους κάθε χρόνο 135.000 -140.000 άνθρωποι από καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού είναι τώρα ο πιο συχνός καρκίνος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία στο Κέντρο Έγκαιρης Διάγνωσης του Καρκίνου που δημιουργεί θα αναπτύξει και σύγχρονο πλήρες Ενδοσκοπικό Τμήμα.
